Để vườn cà phê mùa khô xanh tốt

Nhờ vậy mà trong mùa khô,  những vườn cà phê có cây che bóng thường giữ được độ ẩm hơn. Và thực tế cho thấy, những vườn cà phê của trang trại Bách Thiên  có trồng cây che bóng đã cho năng suất, chất lượng cà phê cao hơn vườn đối chứng. Lá cà phê xanh mướt hơn, hạt cà phê căng tròn hơn. 

Sau khi chế biến, những hạt cà phê của Bách Thiên có độ đường cao hơn, vị thơm đậm đà và hậu vị lưu lại sâu lắng hơn.

Và dưới đây là một số biện pháp kỹ thuật chăm sóc vườn cà phê sau thu hoạch mà bà con nông dân cần quan tâm thực hiện để đạt được yêu cầu về khía cạnh kinh tế, kỹ thuật.

Thực hiện việc tỉa cành, bổ sung tán cho cây cà phê càng sớm càng tốt

Việc tỉa cành cần thực hiện ngay khi khi thu hoạch xong để giúp cho cây cà phê không bị mất sức do dinh dưỡng được tập trung nuôi cây; cây sinh trưởng khỏe hơn, do vậy khả năng phân hóa mầm hoa, thụ phấn, thụ tinh sẽ tốt hơn; từ đó năng suất cà phê sẽ tốt hơn. Việc tỉa cành tiến hành chậm sẽ làm cho cây cà phê bị suy yếu do có sự cạnh tranh về dinh dưỡng trong tất cả hệ cành của cây bao gồm cả cành vô hiệu, cành già cỗi, cành vòi voi…..Từ đó ảnh hưởng đến khả năng ra hoa, đậu quả và năng suất cà phê cũng như sức chống chịu của cây cà phê trong thời kỳ khô hạn.

Khi tỉa cành cần lưu ý cắt bỏ các cành vòi voi, cành vô hiệu, cành tăm, cành đâm vào thân, cành bị sâu bệnh, cành khô……Việc cắt cành nên thực hiện từ trên đỉnh tán xuống phía dưới.

Ngoài ra, trong thời điểm này cần tiến hành định lại bộ tán của cây cà phê nếu như cây bị dù, khuyết tán….

Trong trường hợp cây bị khuyết phần tán bên dưới (tán dù), việc bổ sung tán bằng cách tỉa thưa các cành thứ cấp phía trên để ánh sáng có thể chiếu vào phía dưới tán và tiến hành nuôi một chồi sát mặt đất, chồi được hãm ngọn ở độ cao tương đương với độ cao bị khuyết tán.

Nếu cây cà phê bị khuyết phần tán bên trên, tiến hành cắt thật đau các cành ngay vị trí khuyết tán để kích thích cơ học cho chồi vượt mọc, sau đó chọn 1 chồi khỏe tiến hành nuôi thành thân mới đến độ cao chung của toàn vườn thì tiến hành hãm ngọn.

Trường hợp cây cà phê vẫn đảm bảo độ cao, song phần phía trên ngọn hệ cành già cỗi, khó có khả năng phát triển hệ cành thứ cấp thì tiến hành cưa ngay đoạn bị khuyết, sau đó nuôi chồi và định lại thân và tạo lại bộ tán mới như trường hợp khuyết tán trên.

Nếu cây khuyết tán ở phần giữa thân, nuôi 1 - 2 chồi vượt phân bố đều ở đoạn thân bị khuyết tán và tiến hành hãm ngọn ở vị trí phần dưới của tán trên cây cà phê. Cần phải tỉa thưa các cành thứ cấp phân bố phía trên của tán cây để đảm bảo ánh sáng chiếu vào các chồi vượt nhằm giúp cho thân mới sinh trưởng khỏe.

Tưới nước cho cây cà phê đúng thời điểm, đủ lượng nước

 Xác định đúng thời điểm tưới nước lần đầu cho vườn cà phê vô cùng quan trọng, là nền tảng có ý nghĩa quyết định đến tỷ lệ hoa nở, năng suất cũng như thời vụ thu hoạch sau này. Tưới nước lần đầu cho vườn cà phê đúng thời điểm, lượng nước đầy đủ thì tỷ lệ  hoa nở lên đến 80 – 90 %; do vậy quả sẽ chín khá tập trung, thuận lợi cho tổ chức thu hái và quản lý chất lượng cà phê nhân cũng như công tác bảo vệ sản phẩm trên đồng ruộng thuận lợi hơn, công bảo vệ sẽ giảm; năng suất thu hoạch cũng cao hơn, do vậy sẽ góp phần giảm được chi phí sản xuất.

Nếu tưới lần đầu sớm, cây cà phê đang sinh trưởng tốt, cành lá xum xuê, chưa đảm bảo đủ thời gian “sốc hạn”, nên tỷ lệ phân hóa mầm hoa sẽ thấp, ra hoa không tập trung. Do vậy sau khi tưới nhiều đợt, hoa nở lai rai dẫn đến thu hoạch nhiều đợt, khó khăn cho công tác tổ chức thu hái và quản lý sản phẩm.

Có thể dùng phương pháp trực quan để xác định thời gian tưới lần đầu đúng cho vườn cà phê, đó là nhìn hoa cà phê đã phân hóa đầy đủ, hoa có màu trắng sữa hoặc trắng ngà và chiều dài hoa đạt từ 1 – 1,5 cm; lá hơi héo rũ vào ban ngày. Hoặc có thể dùng máy đo độ ẩm đất để xác định thời điểm tưới lần đầu. Thời điểm tưới nước lần đầu phù hợp nhất  cho vườn cà phê khi độ ẩm đất đạt từ 26 – 27 %.

Lượng nước tưới lần đầu cho cà phê đối với phương pháp tưới dí trực tiếp vào hố/bồn từ 500 – 550 lít/cây; tưới phun mưa khoảng 600 – 650 m3/ha; tưới tiết kiệm (tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa tại gốc), lượng nước từ 300 – 350 lít/cây.

Sau khi cà phê nở hoa, đậu quả khoảng 20 ngày là thời điểm tưới lần 2 phù hợp nhất vì cây cà phê vào giai đoạn sau đậu quả khoảng 2 tuần cần rất nhiều nước để đảm bảo cho nhu cầu sinh lý của cây; nếu thiếu hụt, quả non bị vàng và rụng. Vì vậy, thời điểm tưới lần 2 cũng rất quan trọng đối với vườn cà phê kinh doanh.  Các đợt tưới lần sau, tùy điều kiện thời tiết, mức độ che bóng của vườn cà phê có thể kéo dài từ 30 – 40 ngày. Áp dụng giải pháp tưới tiết kiệm thì chu kỳ tưới sẽ ngắn lại, do lượng nước tưới 1 lần ít hơn so với phương pháp tưới truyền thống hiện nay (tưới dí hoặc phun mưa). Lượng nước tưới cho các đợt sau có thể giảm so với đợt đầu từ 7 – 15 %.

Tưới nước tiết kiệm có thể được xem là một giải pháp canh tác thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp giảm chi phí, hệ số sử dụng nước tăng từ 26 – 30 % (Đối với phương pháp tưới truyền thống hiện nay để sản xuất 1 tấn cà phê nhân cần 450 m3; tưới tiết kiệm chỉ cần 370 m3); tiết kiệm 20 – 30 % lượng nước tưới.

Áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm kết hợp bón phân qua hệ thống tưới làm giảm lượng phân bón từ 30 – 40 %, hiệu quả kinh tế tăng từ 13 – 17 %; góp phần bảo vệ môi trường sinh thái và giảm ci phí giá thành.

Bón phân

Nhu cầu dinh dưỡng của cây cà phê trong mùa khô là không nhiều, song việc cung cấp một lượng dinh dưỡng thông qua các loại phân bón mùa khô vừa đủ trong giai đoạn này sẽ giúp cây sinh trưởng khỏe, tăng khả năng chống chịu với điều kiện khô hạn và giảm tỷ lệ rụng trái non, góp phần nâng cao được năng suất cà phê.

Sử dụng phân bón Đầu Trâu mùa khô có chứa đầy đủ các chất đa, trung vi lượng phù hợp cho yêu cầu sinh lý dinh dưỡng của cây cà phê trong mùa khô (N:P:K = 20-6-5 + 13S + TE)… với liều lượng từ 300 – 500 kg/ha bón 2 lần, cách nhau 1 tháng là giải pháp quản lý dinh dưỡng phù hợp cho cây cà phê mùa khô đã được tổng kết qua nhiều năm áp dụng trên địa bàn 5 tỉnh vùng Tây Nguyên. Phân mùa khô bón lần đầu cho cây cà phê khi tưới đợt 2.

Ngoài ra, có thể kết hợp sử dụng phân bón tưới gốc Đầu Trâu MK_LÂN 10 để tưới vào gốc cà phê trong mùa khô giúp bộ rễ cây khỏe mạnh và tăng khả năng sinh trưởng, phát triển của cây. Pha 40 – 60 ml trong 10 lít nước để tưới vào 1 gốc cà phê định kỳ 25 – 30 ngày/lần.

Vặt chồi vượt

Trong mùa khô, cây cà phê sinh trưởng chậm, tốc độ phát sinh chồi vượt rất chậm; tuy nhiên khi được tưới nước, bón phân đầy đủ thì thì chồi vượt có thể phát sinh nhanh hơn. Do vậy để đảm bảo cho cây cà phê không bị cạnh tranh dinh dưỡng thì cần phải vặt bỏ chồi vượt phát sinh trong giai đoạn này. Thông thường, sau khi tưới lần đầu 2 tháng và sau khi bón phân mùa khô khoảng 1 – 2 tháng thì tiến hành vặt chồi vượt. Trong mùa khô, chỉ cần vặt chồi vượt 1 lần vào tháng 3 hoặc đầu tháng 4 là có thể đảm bảo cho cây cà phê sinh trưởng khỏe hơn, tăng khả năng chống chịu với điều kiện bất thuận của thời tiết tốt hơn.

Phòng trừ rệp sáp hại quả

Trong giai đoạn mùa khô, đối tượng sâu hại chính là rệp sáp hại quả cà phê. Rệp xuất hiện trong suốt thời gian mang quả, tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc, khí hậu của từng vùng trồng cà phê. Tuy nhiên, thời điểm rệp sáp gây hại nặng nhất vào giai đoạn quả non trong mùa khô (tháng 1 - 3).

Rệp sáp hại quả chích hút nhựa quả cà phê, làm quả non không phát triển, trường hợp nặng làm quả rụng, khô héo.

Biện pháp thực hiện:

+ Kiểm tra vườn cây thường xuyên, đặc biệt vào các tháng mùa khô để phát hiện sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.

+ Cắt bỏ các cành bị rệp, thu gom và đưa ra ngoài vườn để tiêu hủy.

 + Đối với cành bị hại nhẹ, số cây và cành bị ít có thể dùng máy bơm cao áp xịt mạnh nước vào chùm quả có rệp để rửa trôi lớp sáp bao phủ trên cơ thể rệp. Khi thấy khoảng 10 % số chùm quả trên cây có rệp thì tiến hành phun thuốc. Sử dụng các loại thuốc cho phép sử dụng trong danh mục của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

Để tăng hiệu quả của thuốc nên dùng máy bơm cao áp xịt mạnh nước vào chùm quả có rệp để rửa trôi lớp sáp bao phủ trên cơ thể rệp, sau đó mới tiến hành phun thuốc kỹ vào chùm quả để thuốc ngấm vào và tiêu diệt rệp.

Nhờ vậy mà trong mùa khô,  những vườn cà phê có cây che bóng thường giữ được độ ẩm hơn. Và thực tế cho thấy, những vườn cà phê của trang trại Bách Thiên  có trồng cây che bóng đã cho năng suất, chất lượng cà phê cao hơn vườn đối chứng. Lá cà phê xanh mướt hơn, hạt cà phê căng tròn hơn.  Sau khi chế biến, những hạt cà phê của Bách Thiên có độ đường cao hơn, vị thơm đậm đà và hậu vị lưu lại sâu lắng hơn.

Và dưới đây là một số biện pháp kỹ thuật chăm sóc vườn cà phê sau thu hoạch mà bà con nông dân cần quan tâm thực hiện để đạt được yêu cầu về khía cạnh kinh tế, kỹ thuật.

Thực hiện việc tỉa cành, bổ sung tán cho cây cà phê càng sớm càng tốt

Việc tỉa cành cần thực hiện ngay khi khi thu hoạch xong để giúp cho cây cà phê không bị mất sức do dinh dưỡng được tập trung nuôi cây; cây sinh trưởng khỏe hơn, do vậy khả năng phân hóa mầm hoa, thụ phấn, thụ tinh sẽ tốt hơn; từ đó năng suất cà phê sẽ tốt hơn. Việc tỉa cành tiến hành chậm sẽ làm cho cây cà phê bị suy yếu do có sự cạnh tranh về dinh dưỡng trong tất cả hệ cành của cây bao gồm cả cành vô hiệu, cành già cỗi, cành vòi voi…..Từ đó ảnh hưởng đến khả năng ra hoa, đậu quả và năng suất cà phê cũng như sức chống chịu của cây cà phê trong thời kỳ khô hạn.

Khi tỉa cành cần lưu ý cắt bỏ các cành vòi voi, cành vô hiệu, cành tăm, cành đâm vào thân, cành bị sâu bệnh, cành khô……Việc cắt cành nên thực hiện từ trên đỉnh tán xuống phía dưới.

Ngoài ra, trong thời điểm này cần tiến hành định lại bộ tán của cây cà phê nếu như cây bị dù, khuyết tán….

Trong trường hợp cây bị khuyết phần tán bên dưới (tán dù), việc bổ sung tán bằng cách tỉa thưa các cành thứ cấp phía trên để ánh sáng có thể chiếu vào phía dưới tán và tiến hành nuôi một chồi sát mặt đất, chồi được hãm ngọn ở độ cao tương đương với độ cao bị khuyết tán.

Nếu cây cà phê bị khuyết phần tán bên trên, tiến hành cắt thật đau các cành ngay vị trí khuyết tán để kích thích cơ học cho chồi vượt mọc, sau đó chọn 1 chồi khỏe tiến hành nuôi thành thân mới đến độ cao chung của toàn vườn thì tiến hành hãm ngọn.

Trường hợp cây cà phê vẫn đảm bảo độ cao, song phần phía trên ngọn hệ cành già cỗi, khó có khả năng phát triển hệ cành thứ cấp thì tiến hành cưa ngay đoạn bị khuyết, sau đó nuôi chồi và định lại thân và tạo lại bộ tán mới như trường hợp khuyết tán trên.

Nếu cây khuyết tán ở phần giữa thân, nuôi 1 - 2 chồi vượt phân bố đều ở đoạn thân bị khuyết tán và tiến hành hãm ngọn ở vị trí phần dưới của tán trên cây cà phê. Cần phải tỉa thưa các cành thứ cấp phân bố phía trên của tán cây để đảm bảo ánh sáng chiếu vào các chồi vượt nhằm giúp cho thân mới sinh trưởng khỏe.

Tưới nước cho cây cà phê đúng thời điểm, đủ lượng nước

 Xác định đúng thời điểm tưới nước lần đầu cho vườn cà phê vô cùng quan trọng, là nền tảng có ý nghĩa quyết định đến tỷ lệ hoa nở, năng suất cũng như thời vụ thu hoạch sau này. Tưới nước lần đầu cho vườn cà phê đúng thời điểm, lượng nước đầy đủ thì tỷ lệ  hoa nở lên đến 80 – 90 %; do vậy quả sẽ chín khá tập trung, thuận lợi cho tổ chức thu hái và quản lý chất lượng cà phê nhân cũng như công tác bảo vệ sản phẩm trên đồng ruộng thuận lợi hơn, công bảo vệ sẽ giảm; năng suất thu hoạch cũng cao hơn, do vậy sẽ góp phần giảm được chi phí sản xuất.

Nếu tưới lần đầu sớm, cây cà phê đang sinh trưởng tốt, cành lá xum xuê, chưa đảm bảo đủ thời gian “sốc hạn”, nên tỷ lệ phân hóa mầm hoa sẽ thấp, ra hoa không tập trung. Do vậy sau khi tưới nhiều đợt, hoa nở lai rai dẫn đến thu hoạch nhiều đợt, khó khăn cho công tác tổ chức thu hái và quản lý sản phẩm.

Có thể dùng phương pháp trực quan để xác định thời gian tưới lần đầu đúng cho vườn cà phê, đó là nhìn hoa cà phê đã phân hóa đầy đủ, hoa có màu trắng sữa hoặc trắng ngà và chiều dài hoa đạt từ 1 – 1,5 cm; lá hơi héo rũ vào ban ngày. Hoặc có thể dùng máy đo độ ẩm đất để xác định thời điểm tưới lần đầu. Thời điểm tưới nước lần đầu phù hợp nhất  cho vườn cà phê khi độ ẩm đất đạt từ 26 – 27 %.

Lượng nước tưới lần đầu cho cà phê đối với phương pháp tưới dí trực tiếp vào hố/bồn từ 500 – 550 lít/cây; tưới phun mưa khoảng 600 – 650 m3/ha; tưới tiết kiệm (tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa tại gốc), lượng nước từ 300 – 350 lít/cây.

Sau khi cà phê nở hoa, đậu quả khoảng 20 ngày là thời điểm tưới lần 2 phù hợp nhất vì cây cà phê vào giai đoạn sau đậu quả khoảng 2 tuần cần rất nhiều nước để đảm bảo cho nhu cầu sinh lý của cây; nếu thiếu hụt, quả non bị vàng và rụng. Vì vậy, thời điểm tưới lần 2 cũng rất quan trọng đối với vườn cà phê kinh doanh.  Các đợt tưới lần sau, tùy điều kiện thời tiết, mức độ che bóng của vườn cà phê có thể kéo dài từ 30 – 40 ngày. Áp dụng giải pháp tưới tiết kiệm thì chu kỳ tưới sẽ ngắn lại, do lượng nước tưới 1 lần ít hơn so với phương pháp tưới truyền thống hiện nay (tưới dí hoặc phun mưa). Lượng nước tưới cho các đợt sau có thể giảm so với đợt đầu từ 7 – 15 %.

Tưới nước tiết kiệm có thể được xem là một giải pháp canh tác thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp giảm chi phí, hệ số sử dụng nước tăng từ 26 – 30 % (Đối với phương pháp tưới truyền thống hiện nay để sản xuất 1 tấn cà phê nhân cần 450 m3; tưới tiết kiệm chỉ cần 370 m3); tiết kiệm 20 – 30 % lượng nước tưới.

Áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm kết hợp bón phân qua hệ thống tưới làm giảm lượng phân bón từ 30 – 40 %, hiệu quả kinh tế tăng từ 13 – 17 %; góp phần bảo vệ môi trường sinh thái và giảm ci phí giá thành.

Bón phân

Nhu cầu dinh dưỡng của cây cà phê trong mùa khô là không nhiều, song việc cung cấp một lượng dinh dưỡng thông qua các loại phân bón mùa khô vừa đủ trong giai đoạn này sẽ giúp cây sinh trưởng khỏe, tăng khả năng chống chịu với điều kiện khô hạn và giảm tỷ lệ rụng trái non, góp phần nâng cao được năng suất cà phê.

Sử dụng phân bón Đầu Trâu mùa khô có chứa đầy đủ các chất đa, trung vi lượng phù hợp cho yêu cầu sinh lý dinh dưỡng của cây cà phê trong mùa khô (N:P:K = 20-6-5 + 13S + TE)… với liều lượng từ 300 – 500 kg/ha bón 2 lần, cách nhau 1 tháng là giải pháp quản lý dinh dưỡng phù hợp cho cây cà phê mùa khô đã được tổng kết qua nhiều năm áp dụng trên địa bàn 5 tỉnh vùng Tây Nguyên. Phân mùa khô bón lần đầu cho cây cà phê khi tưới đợt 2.

Ngoài ra, có thể kết hợp sử dụng phân bón tưới gốc Đầu Trâu MK_LÂN 10 để tưới vào gốc cà phê trong mùa khô giúp bộ rễ cây khỏe mạnh và tăng khả năng sinh trưởng, phát triển của cây. Pha 40 – 60 ml trong 10 lít nước để tưới vào 1 gốc cà phê định kỳ 25 – 30 ngày/lần.

Vặt chồi vượt

Trong mùa khô, cây cà phê sinh trưởng chậm, tốc độ phát sinh chồi vượt rất chậm; tuy nhiên khi được tưới nước, bón phân đầy đủ thì thì chồi vượt có thể phát sinh nhanh hơn. Do vậy để đảm bảo cho cây cà phê không bị cạnh tranh dinh dưỡng thì cần phải vặt bỏ chồi vượt phát sinh trong giai đoạn này. Thông thường, sau khi tưới lần đầu 2 tháng và sau khi bón phân mùa khô khoảng 1 – 2 tháng thì tiến hành vặt chồi vượt. Trong mùa khô, chỉ cần vặt chồi vượt 1 lần vào tháng 3 hoặc đầu tháng 4 là có thể đảm bảo cho cây cà phê sinh trưởng khỏe hơn, tăng khả năng chống chịu với điều kiện bất thuận của thời tiết tốt hơn.

Phòng trừ rệp sáp hại quả

Trong giai đoạn mùa khô, đối tượng sâu hại chính là rệp sáp hại quả cà phê. Rệp xuất hiện trong suốt thời gian mang quả, tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc, khí hậu của từng vùng trồng cà phê. Tuy nhiên, thời điểm rệp sáp gây hại nặng nhất vào giai đoạn quả non trong mùa khô (tháng 1 - 3).

Rệp sáp hại quả chích hút nhựa quả cà phê, làm quả non không phát triển, trường hợp nặng làm quả rụng, khô héo.

Biện pháp thực hiện:

+ Kiểm tra vườn cây thường xuyên, đặc biệt vào các tháng mùa khô để phát hiện sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.

+ Cắt bỏ các cành bị rệp, thu gom và đưa ra ngoài vườn để tiêu hủy.

 + Đối với cành bị hại nhẹ, số cây và cành bị ít có thể dùng máy bơm cao áp xịt mạnh nước vào chùm quả có rệp để rửa trôi lớp sáp bao phủ trên cơ thể rệp. Khi thấy khoảng 10 % số chùm quả trên cây có rệp thì tiến hành phun thuốc. Sử dụng các loại thuốc cho phép sử dụng trong danh mục của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

Để tăng hiệu quả của thuốc nên dùng máy bơm cao áp xịt mạnh nước vào chùm quả có rệp để rửa trôi lớp sáp bao phủ trên cơ thể rệp, sau đó mới tiến hành phun thuốc kỹ vào chùm quả để thuốc ngấm vào và tiêu diệt rệp.